ترجمه رئوف آهوقلندری

کتاب زیستن برای مردن کتابی است که با ضمیر انسان سخن می گوید و هم چنان که خوانده می شود خواننده را نیز می خواند. خواننده احساس می کند عبارت ها و نقل قول های مندرج در کتاب چیزهایی هستند متعلق به اوکه به طرز صریح تر، دقیق تر و زیباتری بیان شده اند. از این رو مهم ترین ویژگی کتاب زیستن برای مردن این است که با خواننده رابطه برقرار می کند و همراه با او می اندیشد، احساس می کند و در کل با او می زیید. کتاب با رعایت اصل ایجاز، انسان را به زندگی صادقانه فرا می خواند. از این رو بُن مایه ی اصلی کتاب هر چند اندیشه های بنیادی ویکتور فرانکل در باره ی معنا درمانی در رابطه با جهان زیست او است، اما در عین حال کتاب فراخوانی است به زندگی اصیل و صادقانه همراه با قدرت پذیرش، احترام به آزادی و تقبل مسئولیت انسانی. در رابطه با همین ابعاد انسانی کافی است نظری به چند نقل قول مندرج در کتاب بیندازیم.

درباره ی خودمختاری وجود انسان:

" انسان مي تواند هم يك درنده باشد، و هم يك مؤمن: اين بستگي به تصميم آدمي دارد نه شرايط! از اين نظر انسان موجودي است كه هم كشتارگاه ها را بنا مي كند، و هم كسي است كه با ذكري مؤمنانه، و با توكل به خداوند وارد كشتارگاه ها مي شود تا به شهادت برسد".

" انسان داراي آزادي در پاسخ گويي به شرايط است. هر چند انسان از شرايط آزاد نيست و هماره در شرايط زندگي مي كند، اما در پاسخ گويي به شرايط و ايستادگي در برابر آن مختار است. با اين حال انسان  مسئول پاسخ هاي خويش به آن چيزي است كه زندگي براي او پيش مي كشد".

درباره ی آزادی وجود انسان:

"آزادي بنياد خاص هستي و وجود آدمي است و چيزي است كه انسان به واسطه ي برخورداري از آن از حيوان متمايز  مي شود. اين حقيقتي است كه به گونه اي بلافصل در هوشياري انسان متجلي مي شود. شخصيت انسان به واسطه ي  انتخاب هاي اش تعيين مي شود: انسان مخلوقي تصميم گيرنده و آزاد است. اما انسان چيست؟ او وجودي است كه مدام بايد تصميم بگيرد كه براي لحظه ي بعد چه خواهد شد".

درباره ی عشق:

"رهايي انسان از طريق عشق ممكن است... يك انسان با اين كه همه چيز را از دست مي دهد، باز هم مي تواند به نيك بختي و عشق بينديشد".

درباره ی پذیرش رنج:

"به طريقي كه آدمي سرنوشت و رنج هاي اش را مي پذيرد، به طريقي كه صليب خويش را بر دوش مي كشد، مجالي مي يابد كه حتي در دشوارترين شرايط، معنايي ژرف تر به زندگي اش ببخشد".

"زماني كه انسان پي مي برد كه سرنوشت او نيز رنج بردن است، ناچار است رنج اش را به عنوان وظيفه اي بپذيرد. ناگزير بايد اين حقيقت را بپذيرد كه در رنج بردن نيز در جهان تك و تنهاست. هيچ كس نمي تواند او را از رنج هاي اش برهاند و يا به جاي او رنج برد. تنها فرصت موجود، بستگي به نحوه ي برخورد او با رنج ها و تحمل مشقات دارد".

درباره ی حصول ایمان، امید و عشق:

"ايمان، اميد و عشق را نمي توان با امريه و فرمان دادن محقق ساخت... اگر شما مي خواهيد مردم به خدا ايمان و اعتقاد داشته باشند، نمي توانيد در خط كليساي معيني مردم را دعوت كنيد. بلكه مي بايستي در مرحله ي اول خداي خود را به گونه ي قابل باوري ترسيم نماييد و خود شما نيز مي بايستي با اعتقاد و اعتبار عمل كنيد".

درباره ی معناداری زندگی:

"انسان آن كس نيست كه مي پرسد: معناي زندگي چيست؟ بلكه كسي است كه اين سؤال از او مي شود. زيرا اين خود زندگي است كه اين سؤال را به انسان عرضه مي كند. و انسان مي بايد با پاسخ دادن به زندگي جوابي براي زندگي بيابد؛ او با مسئول بودن اش بايد پاسخ بدهد؛ به عبارتي پاسخ ضرورتاً پاسخي در رابطه با عمل است".

درباره ی آزادی:

"آزادی بدون محدودیت ناممکن است. آزادی تنها زمانی آزادی است که در مواجهه با محدودیت باشد. در واقع آزادی پاسخی به محدودیت است. بدون تردید انسان آزاد است، اما او نمی تواند در فضایی عاری از هوا شناور باشد. وی هماره به واسطه ی مجموعه ای از محدودیت ها محاصره شده است.با این وجود، این محدودیت ها به منزله ی سکوی پرشی برای آزادی او هستند.آزادی دربرگیرنده ی محدودیت و محدودیت دربرگیرنده ی آزادی است".

درباره ی عمل اخلاقی:

"یک عمل اخلاقی باید یک عمل انتخاب شده باشد و به واسطه ی شخصی که آن را انجام می دهد به طور قطع تصدیق شود. از این رو عمل اخلاقی بیانگر انگیزه ها و نگرش های کاملاً درونی است...  عملی که دارای خلوص بی نظیری است تا آن جا که شخص هم در خواب و هم در بیداری  به راستی آن شهادت می دهد... از این رو عمل اخلاقی مجاهدتی است که دارای مرکزیت شخصی است".

درباره ی پذیرش:

"اگر شما دیدید که انسان فاضلی در شب مرتکب گناهی شد، در روز به وی خرده مگیرید. شاید او در این فاصله توبه کرده باشد. به شما می گوییم شاید؟-  نه، او بی گمان توبه کرده است".

نقل های فوق نمونه هایی از سخنان حکیمانه ای است که با توجه به هر زمینه ی موضوعی در کتاب آمده است. از این نظر کتاب زیستن برای مردن کتابی فوق العاده غنی است.

کتاب زیستن برای مردن بیانگر اعتقاد اساسی ویکتور فرانکل در باره ی ساختار وجود انسان و معناداری زندگی است. به نظر فرانکل انگیزه ی بنیادین آدمی در زندگی جستجوی معنا است. در جستجوی معنا بودن تنها با توجه به بعد روحانی انسان قابل توجیه است و همین بعد است که او را از حیوان متمایز می سازد. از نظر فرانکل انسان  یک شخص است نه مجموعه ای از بازتاب ها و اعمال مکانیکی. از منظر وی شخص دارای این ویژگی ها است:

شخص يك فرد است.

شخص در خودش موجود كاملي است.

شخص معرف ظهور مداوم است.

شخص واجد روح است.

شخص وجودي در هستي است.

شخص نه تنها در خودش كامل و يگانه است، بلكه او معرف تماميتي مادي، روان شناختي و روحاني است كه كليت وي را تشكيل مي دهد.

شخص پويا است.

يك حيوان شخص نيست. حيوان قادر به فراتر رفتن از خويش نيست و نمي تواند با خودش مخالفت كند. حيوان در جهان نيست، بلكه تنها در يك محيط است.

با توجه به همین چشم انداز است که فرانکل معنا درمانی را بنیاد نهاده است. در واقع معنا درمانی فرانکل بیش از آن که معرف یک رویکرد روان شناختی صرف باشد، یک جهت گیری معنوی در زندگی است. معنا درمانی به انسان معنا نمی دهد بلکه شرایط حصول معنا را در زندگی برای او فراهم می کند. معنا درمانی ویکتور فرانکل را تنها باید با توجه به بعد روحانی انسان که در برگیرنده ی عشق، آزادی، مسئولیت پذیری، وجدان، پذیرش... است درک کرد.

کتاب زیستن برای مردن مؤلفه های بنیادین معنا درمانی را به بحث می گذارد و در باره ی هر کدام از آن ها توضیح مبسوطی ارایه می کند. نگارش این کتاب حاصل مساعی جمعی از پژوهشگران وفادار به معنا درمانی است که در سایت اینترنتی مربوط به معنا درمانی توزیع شده است. نثر کتاب ساده، روان و زیبا است. در پایان کتاب منابع معتبر مورد استفاده در نگارش آن نیز قید شده است. من به عنوان مترجم کتاب خواندن آن را به تمامی ره جویان معنوی و جستجوکنندگان معنا توصیه می کنم.

مقدمه ی مترجم

گفتار اول: مقدمه ای بر یک زندگی

گفتار دوم: ویکتور فرانکل و آزادی اراده

گفتار سوم: در جستجوی معنا و معناداری زندگی

گفتار چهارم: سه گانه ی تراژیک، خلاء وجودی و فنون معنا درمانی

گفتار پنجم: معنا درمانی و شرح حال گیری

گفتار ششم: فرانکل از نگاه دیگران

گفتار هفتم: فرانکل از نگاه فرانکل

گفتار هشتم: گزیده ای از نوشته های ویکتور فرانکل

گفتار نهم: معنا درمانی و تعالی خویشتن

گفتار دهم: ارزش های سه گانه و جستجوی معنای غایی

گفتار یازدهم: امید و نومیدی

نوشتن دیدگاه