کمتر کسی است که از خودش نپرسیده باشد: معنای زندگی چیست؟ ولی کمتر کسی است که به دنبال معنای زندگی باشد و در این باره به جستجو بپردازد. جامعه بن داوود چنین کسی است. از این رو برای همه ی ما این پرسش ها پیش می آید:
معنای زندگی چیست؟
اگر زندگی هست، پس مرگ چیست؟
چرا من باید بمیرم؟
آیا وجود مرگ دال بر بی معنایی زندگی نیست؟
آیا زندگی یک تکرارِ بی معنا نیست که آدم ها متولد می شوند، و سپس می میرند؟
اگر زندگی با مرگ پایان می پذیرد، پس آیا بهترین راه زندگی لذت بردن و کامجویی بی پروایانه از زندگی نیست؟
اصلاً چرا باید زیست؟
موقعیت من به منزله ی یک انسان در این جهان وسیع چیست؟
خداوند در کجای این جهان یافتنی است؟
آیا زندگی معنایی دارد؟
آیا کسب آگاهی توأم با تجربه ی غم و حُزن بیشتر نیست؟ پس چرا باید آگاه شوم یا آگاهی بیشتری به دست آورم؟
آیا زندگی دَمی نیست که باید در آن خوش باشم و به چیزی نیندیشم؟
این گونه پرسش ها پرسش های وجودی آدمی است. با این حال کمتر کسانی هستند که هستی شان را صرف پاسخ گویی به چنین پرسش هایی می کنند. ما احساس می کنیم به قدر کافی زندگی سخت هست، پس چرا باید دشوارترش سازیم؟ چرا باید به دنبال این پرسش ها برویم و زمانِ زندگی مان را تلف کنیم؟ از این رو است که پاسخ گویی به این سؤال ها را به دیگران وامی گذاریم و سرمان به لذت های ناپایدار زندگی مان مشغول می شود. جامعه بن داوود کسی است که چون سقراط پرسش مطرح می کند، پاسخ می دهد و سپس جواب خود را نقد می کند. او در ابتدای سخنان اش می گوید: باطل اباطیل، همه چیز بیهوده و عبث است. ما وقتی به این عبارت می خوریم تردید می کنیم که این سخنی مربوط به کتاب مقدس باشد...از خودمان می پرسیم: این دیگر چگونه پیامبری است؟ ولی سخن جامعه به این اینجا محدود نمی شود. او ما را با خود به سفری معنایی و دور و درازمی برد، و ما با احساس همذات پنداری با او، همسفرش می شویم. این به یقین سفری معنایی است، سیری که اگر صبور و شکیبا باشیم از آن ثمراتی بر می گیریم. در هر صورت جامعه بن داوود پرسش های ما را مطرح می کند، دغدغه های ذهنی ما را باز می گوید، و انگار انسانی است در همین عصر و زمان.
کتاب جامعه یا حکمت از جمله کتب مهم عهد عتیق است که در دوازده باب نگارش یافته است. نگارش آن به کسی به نام جامعه بن داوود نسبت داده شده است. تاریخ نگارش کتاب به پانصد یا هفتصد سال قبل از میلاد باز می گردد. این که چنین کتابی به وسیله ی یک شخص یا چند نفر نگاشته شده است، یا اصلاً به وسیله ی شخصی به نام جامعه بن داوود نگارش یافته است محل ارائه ی فرضیه ها است. من با تاریخ نگاری این پرسش ها سر و کاری ندارم. آن چه برای من مهم است لُب، کُنه و بُعد معنایی سخنانی است که می بینم و می خوانم. کوشیده ام با تمام توان و بضاعت ام تفسیری روشنگرانه از کتاب ارائه دهم، و فکر می کنم تا اندازه ای موفق بوده ام، ولی داوری نهایی در این باره را به شما خواننده ی گرامی می سپارم. البته پسندیده تر آن است که پیش از خوانش این تأویل، متن اصلی کتاب به وسیله ی شما مطالعه گردد. کوشیده ام به زبانی ساده و روان تفسیرم را ارائه دهم، ولی ممکن است برای کسانی که سابقه ی مطالعه ی چنین تفاسیر و متونی را ندارند، نوع نگارش من دشوار بنُماید. در این باره تقصیری متوجه من نیست، ولی بالطبع این تأویلی کامل نیست، و می تواند کامل تر و بی پیرایه تر باشد.
رئوف آهوقلندری