هماره اخلاق یکی از مهم ترین موضوعات زندگی بشر تلقی شده است. ما همه روزانه به نوعی با داوری ها و قضاوت های اخلاقی سروکار داریم و می گوییم: این درست نبود، این نادرست بود. در واقع اخلاق دربرگیرنده ی اصولی است که قوه ی تشخیص ما را نسبت به درستی و نادرستی امور شکل می دهد. گاه ما از خودمان می پرسیم: چه باید بکنیم تا هم سعادت خودمان محقق شود، و هم خوشبختی دیگران؟
چگونه باید عمل کنیم که رنج و آزاری به کسی نرسانیم؟ زندگی اخلاقی چیست؟ اگر ما اخلاقی رفتار نکنیم چه می شود؟ به عبارتی اخلاق بیش از هر چیز دیگر با زندگی ما و نوع ارتباط مان با دیگران ربط می یابد. به تبع این نسبت ما خیلی اوقات در باره ی خودمان و دیگران قضاوت اخلاقی نیز می کنیم، و اگر در پاره ای امور اشتباه کرده باشیم، احساس گناه می کنیم. هم چنین با توجه به اخلاق است که توصیه می کنیم، می کوشیم دیگران را به راه بیاوریم، و آن ها را از ارتکاب به خطاهای بیشتر باز داریم. وقتی به زندگی مان می نگریم در می یابیم اخلاق جای مهمی در آن دارد، ولی اگر از ما بپرسند اخلاق چست؟ شاید به تأملی ژرف فرو رویم و بگوییم: یعنی خوب بودن. از این قرار پرسش اخلاق چیست، در بَدو امر سؤالی ساده به نظر می رسد، ولی با اندکی تعمق در می یابیم پاسخ به آن ساده نیست، و ما هر چند به اخلاق خیلی اهمیت می دهیم و میل به خوبی داریم، ولی نمی دانیم اخلاق چیست. این همسان پرسش هستی چیست؟ است. به عبارتی مارتین هایدگر خاطر نشان می کند هستی برای همه ی ما بدیهی می نماید، و ما در پاسخ به این پرسش می گوییم: هستی همان چیزی است که هست؟ ولی هستی، هستن نیست.
این مکتوبه ای است در توصیف اخلاق. وقتی نامِ فلسفه ی اخلاق را پیش می کشیم قصد داریم به برخی پرسش ها پاسخ دهیم. بدین قرار اخلاق چیست؟ آیا اخلاق همان هنجار اجتماعی است؟ نسبت حقیقت و اخلاق چیست؟ اخلاق دارای چه اصولی است؟ آیا اخلاق های متفاوت داریم، یا اخلاق برای همه یکی است؟ آیا هر زمینه ای اخلاق مربوط به خودش را دارد؟
بی تردید این درآمدی است به بحث پیچیده ی اخلاق که به سادگی به نگارش درآمده است. من کوشیده ام ابتدا پاسخی به این پرسش دهم که اخلاق چیست؟ سپس درباره ی اخلاق مبتنی بر حق، و اخلاق متناسب با زمینه یا بافت توضیحاتی داده ام. بنابراین هر آن چه که آورده ام می تواند انگیزشی برای خوانندگان در پی گیری بحث اخلاق را ایجاد کند. از بسط و توضیح زیاد مطالب صرف نظر کرده ام، زیرا مقصود این مکتوب فقط ایجاد آشنایی با یک بحث پیچیده است، و در این راستا طرح پرسش های بیشتر. از این رو نمی توان برای درک و فهم اخلاق به این مقال بسنده کرد، ولی می توان از آن سود جُست. اگر چنین هدفی مُحقق شود بی تردید من در نگارش این کتاب موفق بوده ام.
فهرست مطالب
مقدمه مؤلف
اخلاق چيست؟
قضاوت و اخلاق
تعارضات اخلاقی
تعارضات اخلاقی و مسأله رنج
قواعد اخلاقی
اخلاق مبتنی بر قانون
اخلاق مبتنی بر موقعیت
اخلاق مبتنی بر لذت
اخلاق مبتنی بر خیر
اخلاق مبتنی بر تکلیف
اخلاق مبتنی بر جز و کل
اخلاق مبتنی بر قدرت
اخلاق مبتنی بر حقیقت
رئوف آهوقلندری